Na wybór kosmetyku przez konsumenta wpływa wiele czynników – najczęściej oprócz znanej marki uwagę zwraca zapach, kolor opakowania czy faktura lub oryginalny kształt, które decydują o zakupie tego, a nie innego produktu. Kosmetykami, które przybierają fantazyjne formy, aromaty oraz barwy są w szczególności mydła oraz różnego rodzaju produkty do kąpieli – płyny, musujące kuleczki, sole etc. Niektóre ze wspomnianych produktów po wprowadzeniu na rynek wzbudzają również zainteresowanie ze strony Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: UOKiK), choć z innych względów niż pożądane przez podmioty wprowadzające te produkty na rynek. Organ ocenia bowiem kosmetyki pod względem ich bezpieczeństwa dla konsumentów.
Czy kosmetyk jest bezpieczny?
Dokonując oceny bezpieczeństwa produktów na względzie należy mieć przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. 2003 nr 229 poz. 2275 2 z późn. zm.), w tym art. 4 ust. 1 ustawy zgodnie z którym:
„Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.”
Dodatkowo przy ocenie bezpieczeństwa uwzględnia się:
1) cechy produktu, w tym jego skład, opakowanie, instrukcję montażu i uruchomienia, a także – biorąc pod uwagę rodzaj produktu – instrukcję instalacji i konserwacji;
2) oddziaływanie na inne produkty — jeżeli można w sposób uzasadniony przewidzieć, że będzie używany łącznie z innymi produktami;
3) wygląd produktu, jego oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące jego użytkowania i postępowania z produktem zużytym oraz wszelkie inne udostępniane konsumentowi wskazówki lub informacje dotyczące produktu;
4) kategorie konsumentów, które są narażone na niebezpieczeństwo w związku z używaniem produktu, w szczególności dzieci i osoby starsze.
Należy również zaznaczyć, iż producent w rozumieniu przepisów ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów na podstawie art. 10 ust. 1 w/w ustawy jest zobowiązany wprowadzać na rynek wyłącznie produkty bezpieczne.
Kosmetyki imitujące inne produkty
Kosmetyki o kształtach do złudzenia przypominających czekoladki, ciastka, lizaki czy pomarańczę, wskazują de facto na inne przeznaczenie kosmetyku niż rzeczywiste i w związku z tym co do zasady uznawane są przez Prezesa UOKiK za imitację żywności, która może być mylnie postrzegana za słodycze, w tym w szczególności przez dzieci. W konsekwencji dzieci mogą spróbować zjeść produkty kosmetyczne, co może negatywnie wpłynąć na ich zdrowie, a w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do uduszenia. Oczywiście, uznanie danego kosmetyku za niebezpieczną imitację żywności oceniane jest przez organ każdorazowo przy uwzględnieniu indywidualnych okoliczności danej sprawy.
W związku z tym należy w tym miejscu wskazać na kilka przypadków, w których uznano, że dany kosmetyk nie jest produktem bezpiecznym.
Prezes UOKiK na skutek prowadzonego postępowania stwierdził na przykład, że wprowadzane przez przedsiębiorcę na rynek mydła glicerynowe w kształcie pomarańczy, motylka (kolor brązowy), misia (kolor brązowy), pastylek i gwiazdek, tj. kosmetyki przypominające swoim wyglądem prawdziwe środki spożywcze, mogą spowodować zagrożenie dla zdrowia konsumentów, w tym przede wszystkim dzieci.
Powyżej opisane kosmetyki zostały uznane przez Prezesa UOKiK za tzw. imitacje, którymi zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie dodatkowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i znakowania produktów, które stwarzają zagrożenie dla konsumentów przez to, że ich wygląd wskazuje na inne niż rzeczywiste przeznaczenie (Dz. U. 2004 nr 71 poz. 644 z późn. zm.) są:
„Produkty, które stwarzają zagrożenie dla konsumentów przez to, że ich wygląd wskazuje na inne niż rzeczywiste przeznaczenie, zwane dalej “imitacjami”, nie mogą posiadać cech i właściwości wywołujących u konsumentów, zwłaszcza u dzieci, przeświadczenia, że są to środki spożywcze, jeżeli próba konsumpcji imitacji może powodować zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi.”
Za produkt będący imitacją w rozumieniu powyższego przepisu Prezes UOKiK uznał również „perełki” do kąpieli przypominające środki spożywcze – gumy i czekoladki. Zarówno w odniesieniu do w/w „perełek” jak i opisywanych wyżej mydeł imitujących środki spożywcze Prezes UOKiK umorzył postępowanie, ponieważ producent lub dystrybutor wycofał produkty z rynku (decyzje Prezesa UOKiK z dnia 25.05.2012 r., DNR-70-186(22)/11/12/KW i z 07.09.2012 r. DNR-70-93(21)/12/BZ). Podkreślenia wymaga, iż Prezes UOKiK uznał, iż jedynie wycofanie produktów z rynku jest wystarczającym środkiem dla zapewnienia bezpieczeństwa konsumentów. Umieszczenie na opakowaniach wyłącznie dodatkowych ostrzeżeń etc. uznał za niewystarczające, ponieważ zagrożenie stwarzane przez te kosmetyki nie wynika z braku odpowiednich ostrzeżeń, lecz z ich podobieństwa do środków spożywczych.
Na rynku dostępnych jest także wiele kosmetyków do kąpieli, które choć nie imitują środków spożywczych, to również przez swoje podobieństwo do innych produktów niezwiązanych bezpośrednio z kosmetykami, mogą doprowadzić do zagrożenia zdrowia konsumentów, w tym przede wszystkim dzieci. Prezes UOKiK uznał na przykład za produkt niebezpieczny mydło przypominające wyglądem kaczkę – gumową zabawkę. Organ stwierdził, że podobieństwo kosmetyku do gumowej kaczki może doprowadzić do próby ugryzienia mydła przez dzieci, a w konsekwencji do zagrożenia zdrowia dziecka. W odniesieniu do mydeł w kształcie kaczki za wystarczający środek zapewniający bezpieczeństwo produktu Prezes UOKiK uznał jednakże dołączenie do kosmetyku dodatkowych naklejek z odpowiednimi informacjami dotyczącymi zagrożeń (decyzja Prezesa UOKiK z dnia 27.04.2012 r., DNR-70-182(21)/11/12/KW), produkt nie musiał zostać wycofany z rynku.
Z treścią decyzji wydawanych przez Prezesa UOKiK można zapoznać się na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Autor: Dorota Brzosko, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
KONDRAT i Partnerzy biuro@kondrat.pl
źródło zdjęcia: www.freeimages.com